اخبار

کار گردآوری فرهنگ مردم ایران که پیشگامانی  چون: علی اکبر دهخدا،  صادق هدایت ، محمّدعلی جمال زاده، امیرقلی امینی،  محمّدجعفر محجوب ، محمود کتیرایی، ابوالقاسم انجوی شیرازی، احمد شاملو، لارنس پائول الول ساتن ، ماریا آیوازیان، علی بلوک باشی، علی‌اشرف درویشیان، سید احمد وکیلیان ،حسن ذوالفقاری و دیگران را داشت، بیشتر در گسترۀ ایران بود و دکتر سید محمود طباطبایی را باید در شمار کسانی جای دارد که پیشگام گردآوری فرهنگ عامیانه یا عامه و یا توده ای سرزمینی خاص بودند.

در دورۀ قاجار هر فرمانروایی که به ولایتی گمارده می شد، همراه خود گروهی نظامی، اداری، مستوفی، مالیات چی، دبیر، کاتب و خدم و حشم هم می برد که برخی از این همراهان، سخنور یا شاعر بودند. یکی از اینان ميرزا هدايت‏اللَّه متخلّص به «روشن نورى» است.

کتاب «وقف نامه مسجد خضرشاه یزد» (مسجد چهار منار)، به کوشش حسین مسرّت با همکاری رضا افخمی عقدا از سوی انتشارات یزدا منتشر شد. متن نهایی و پیراسته وقف نامه بر پایه سه نسخه خطّی و یک نسخه چاپی مربوط به سال‌های 902 ق تا 1327 ش سامان‌یافته است.

شاعران و ادیبان هر شهر، شناسنامۀ آن شهر هستند. شناسنامه‌ای که هویّت مردمان دور و دیرین آن شهر را نشان می‌دهند. پاسداشت این بزرگان نیز جزو کارنامۀ مدیران آن دیار است که تا چه اندازه توانستند این میراث را حفظ کنند. فرّخی یزدی، شاعر آزادی‌خواه یکی از همین بزرگان است که متأسفانه مزارش گم است.

در گوشۀ سمت خاور ایران و به فاصلۀ یک کشور، کشوری باستانی، ایرانی و آریا نژاد به نام تاجیکستان قرار دارد. چیرگی هفتاد سالۀ روسها در زمان برپایی اتّحاد جماهیر شوروی بر همۀ سازمان های اجتماعی، سیاسی، نظامی، اقتصادی و حتّی فرهنگی این کشور باعث نشد که آنها دست از فرهنگ پربار، ریشه دار و دیرینه سال خود بکشند. خط شان را روسها به هر ترفندی بود دگرگون کردند؛ امّا زبان آن ها را نه.

پیشینۀ نگارش سفرنامه‌های فارسی همچون پیشینۀ تاریخ پرفرازونشیب ایران و جهان، درازدامن است، چون این سفرنامه‌ها در حکم یادداشت‌های خصوصی بوده که کسی همّت به تکثیر و رونویسی از آن نمی‌کرده است، ازاین‌روست که با نابودی نسخۀ اصلی، بسیاری از آگاهی‌های خوب تاریخی و اجتماعی نیز از میان می‌رفته است.

به درستی که همه چیز در ایران، همواره قائم به شخص است. اگر نبود، در دورۀ سامانیان رویکردی جدّی به زبان و ادب فراموش شدۀ فارسی نمی شد و هویّت ایرانی از سوی امیران سامانی باز نمی گشت. حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی به خلق منظومۀ جاودانی شاهنامه دست نمی زد.

دیار فرهنگ پرور میبد یزد در سدۀ پنجم دانشمندی را در دامان خود پرورانده که بعدها بر اثر همّت و کاردانی او، بهترین و شیوا ترین تفسیر عرفانی از قرآن کریم به دوستداران فرهنگ و ادب پارسی و علوم قرآنی عرضه شد.

به گفتۀ یحیی آرین‌پور: «خاندان کسمایی از اهالی گرجستان بودند که پس از فتح هفده شهر قفقاز به دست آغامحمّدخان قاجار به آذربایجان مهاجرت کرده ، از آن‌جا به سایر نقاط ایران پراکنده شدند. بعضی از آنها در قزوین و بعضی در یزد و جمعی در تبریز به کار تجارت پرداختند.»

استاد ایرج افشار از خاندان افشاری‌های یزد هستند. ریشۀ افشارهای یزد از افشارهای کرمان هستند و عمدتاً در دوره صفویه و در زمان شاه نعمت‌الله باقی به یزد آمدند و با یزدی‌ها پیوند برقرار کردند و در یزد ساکن شدند و شجره‌ نامه ای از آن‌ها در کتاب‌هایی که از استاد ایرج افشار چاپ کرده اند، بویژه یزدنامه ، منعکس است.